Tavukların Genel Davranış Özellikleri

Tavukların fiziksel ve sosyolojik ortamdaki değişimlere karşı geliştirdiği karmaşık davranışsal tepkiler vardır. Hadi hep birlikte tavukların genel davranış özelliklerine şöyle bir bakalım...

Davranış bir tavuğun belirli bir duruma veya uyarıya karşı verdiği tepki olarak tanımlanabilir. Tavuklar, entansif yetiştirme koşullarında, ya tamamen kümes içerisinde sürü halinde veya kafeslerde bireysel veya grup halinde yetiştirilir. Daha etkili bir sürü yönetimini teşvik etmek ve onlardan daha fazla verim alabilmek için, bu hayvanların sosyal davranışlarına olan ilgi giderek artmaktadır. Yapılan araştırmalar, tavukların günümüzden yaklaşık 8000 yıl önce evcilleştirildiğini ortaya koymuştur. Yirminci yüzyılda yapılan yoğun seleksiyon çalışmaları sonucu, tavukların üreme ve morfolojisinde önemli değişimler olmasına rağmen, davranışlarında fazla bir değişim olmadığı gözlenmektedir. En önemli davranış değişikliği, kaçış eğilimlerinin ve gurk olma özelliklerinin azaltılması, saldırganlığın artması, yeme alışkanlıklarının değişmesi yönünde olmuştur. Serbest dolaşan evcil tavuklarda, ataları olan yabani orman tavuğuna benzer sosyal yapıların oluştuğu gözlenmektedir.

Yabani tavuklar genellikle baskın bir erkek ve bir veya daha fazla tavuktan oluşan küçük gruplar halinde yaşarlar. Alt statüdeki erkekler bu gruplarla az da olsa bir ilişki kurabilir. Dar alanda fazla miktarda yiyecek olması durumunda, gruptaki hayvan sayısı 20’nin üzerine çıkabilir ve erkek ile dişiler arasında yeni bir hiyerarşik düzen oluşmaktadır. Yabani tavuklar geceleri, ağaçların üzerinde tüneyerek geçirirler ve aktif değildirler. Gündüzleri büyük gruplar bir erkek ve bir kaç dişiden oluşan alt gruplara ayrılır. Alt statüdeki erkekler de kendi aralarında küçük gruplar oluşturmaktadır. Bu davranış özellikleri genetik olarak evcil tavukların genlerinde de bulunmaktadır.

Tavuk ve embriyo arasında kuluçka dönemi etkileşimlerinin bazı kanıtları vardır. Civcivin kuluçkadan çıkmasına bir gün kala tavuk ve civciv aralarında sesli iletişim kurmaya başlarlar ve kuluçkadan çıkış zamanı yaklaştıkça bu iletişim daha da artmaktadır. Embriyo bir tehlike çağrısı vermeye başlayınca, tavuk sese cevap verir ya da yuvaya döner bu durumu algılayan embriyo sakinleşir ya da memnuniyet sesleri çıkarır. Tavukların gıdaklama sesinin de tehlike uyarısını azalttığı görülmüştür. Yapılan araştırmalar; kuluçkadan yeni çıkmış olan civcivlerin hiç tavuk görmemeleri ve tavuk sesi duymamalarına rağmen bir tavuk ve birkaç civcivin bulunduğu kutuya doğru koştuğunu göstermiştir. Ancak, tavuğun civcive cevap verme içgüdüsü sekiz günlük yaşta kaybolmaktadır. Farklı tavuklardan gelen civcivler karıştırılarak bir grup oluşturulduğunda, civcivler çok sayıda tavuk arasından kendilerine en uygun tavuğu bulabilmişlerdir. Civcivlere üç haftalık yaştan sonra aynı deney uygulandığında, uygun tavuğu bulma becerisi azalmıştır.

Yumurtadan yeni çıkmış olan civcivler arasında tavuklar bir seçim yapmazlar. Tavuk-civciv ilişkisinde ses iletişimi önemli bir faktördür. Bir civciv annesini göremeyeceği bir yerdeyse, tehlike çağrıları yapar bunun üzerine tavuk sesin geldiği yöne gider. Civciv cam bir kutunun içine konulduğunda tavuk civcivi görse bile sesi duymadığı için bir tepki vermemektedir. Civcivler yumurtadan çıktıktan sonra ilk 10-12 gün annesine yakın durmak istemektedir. Bu yaştan sonra, tavuktan bağımsız olarak beslenmeye başlarlar, fakat 6-8 haftalık yaşa kadar annelerine sokularak ısınmaya ve uyumaya devam ederler. Anneleri civcivlere 12-16 haftalık yaşa kadar koruma sağlar, daha sonra onları kendinden uzaklaştırmak için gagalamaya başlar ve diğer tavukların arasına katılır. Bunlar tavukların arasına karışmaz ise erkek civcivler ergin hale gelip, kendisine üstünlük sağlayıncaya kadar piliçlerle kalmaya devam ederler. Eğer tavuğun bir veya iki civcivi var ise, tavuk bunlarla normalden daha uzun süre birlikte yaşamayı sürdürmektedir.

Tavuklar sosyal hiyerarşik düzenin kurulduğu bir bölme veya kafese sonradan katılan tavuğa karşı saldırgan olurlar. Sosyal düzeninin oluşması için, bir sürüdeki tavukların birbirini tanıması gerekir. Bu yetenek onlara sosyal düzende sadece o tavukları tanımalarını ve kendilerinden alt grupta olanları gagalamalarını sağlar. Tavukların, bir sürü içerisindeki tavukları bireysel olarak tanımak için hangi ipuçlarını kullandıkları bilinmemektedir. Bir araştırmada, sürüdeki bir tavukta bazı değişiklikler yapılarak sürüye tekrar katılmasının diğer tavuklar üzerinde oluşturduğu etki incelenmiştir. Araştırmacılara göre; bir sürüde tavuklar bir bireyi tanımıyorsa onu gagalamaktadır. Örneğin, bir tavuğun sağ tarafına sarkan ibiği kafanın sol tarafına taşınması durumunda, sürüdeki diğer tavuklar tarafından tanınmamaktadır. Dış görünüşü değiştirilen tavukların tekrar sürüye katıldığında gagalama sırası daha altta olan tavuklar tarafından gagalandığı görülmüştür. Bununla birlikte, sürüye çok sayıda dış görünüşü değiştirilmiş tavuk getirildiğinde, tavuklar yeni bir sosyal düzen oluşturmaktadır. Bu durum, bir sürüdeki tavukların birbirini tanımalarında ibiğin yanında başka özelliklerin de etkili olduğunu göstermektedir. 

Başka bir araştırmada, tavukların tüylerde oluşan değişikliğe de tepki gösterdiği ve bu değişikliğe göre yeni sosyal düzen oluşturduğu belirlenmiştir. Beyaz tüylü bir sürüde, bazı tavuklar üzerinde çarpıcı renk değişiklikleri yapılarak, bu tavukların tekrar sürüye katılması durumunda diğer tavukların renk değişimi yapılan tavukları tanımadığı için gagaladıkları gösterilmiştir. Baş ve boyunda yapılan değişikliklerin, gövdede yapılan değişikliklerden daha fazla tanıma kaybına neden olduğu belirlenmiştir. Bazı özellikler diğerlerinden daha etkili olsa da, tanıma için tek bir özellikten yararlanılmamaktadır. Yapılan araştırmalar, yumurtacı tavukların yaklaşık 30 bireyi tanıyabildiğini göstermiştir. Küçük gruplarda oluşan sosyal düzen, sürüdeki birey sayısı 30 tavuktan 60 tavuğa doğru arttırıldıkça bozulmaktadır. Bir sürüde tavuk sayısı 60'tan fazla ise, tavukların daha hoşgörülü ve sakin olduğu belirlenmiştir.

Sonuç

Üreticiler tarafından tavuklarının önemli davranış özelliklerinin bilinmesi, daha sağlıklı tavukların yetiştirilmesini sonuçta daha fazla ve kaliteli üretim yapılmasını sağlayacaktır. 

Kaynak

Tavukçuluk Araştırma Dergisi

Dergipark.org.tr